Anonim ve Limited Şirketlerde Pay Devirleri

Nama Yazılı Anonim Şirket Pay Senetlerinin DevriBilindiği üzere TTK 490 maddesi uyarınca, kanunda veya ana sözleşmede aksi öngörülmedikçe, nama yazılı paylar, herhangi bir sınırlamaya bağlı olmaksızın devredilebilirler. Ayrıca, payların devrinin şirkete ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için devralanın pay defterine kayıt edilmesi gerekmektedir. Ancak şirket pay devrini sınırlayabilir.

TTK hükümleri uyarınca bedeli tamamen ödenmemiş nama yazılı paylar, ancak şirketin onayı ile devrolunabilir; meğerki, devir, miras, mirasın paylaşımı, eşler arasındaki mal rejimi hükümleri veya cebri^ icra yoluyla gerçekleşsin. Ayrıca şirket, sadece, devralanın ödeme yeterliliği şüpheli ise ve şirketçe istenen teminat verilmemişse devre onay vermeyi reddedebilir. Bunun dışında esas sözleşme ile nama yazılı payların ancak şirketin onayıyla devredilebileceği öngörülebilir.
Bilindiği üzere gerçek kişilerin senede bağlanmış veya ilmühaber bulunan hisselerini iki yıldan fazla elde tuttuktan sonra elden çıkarmaları sonucunda elde ettikleri kazançlar gelir vergiden istisna. Kurumların sahip oldukları hisseleri iki yıldan fazla elde tuttuktan sonra elden çıkarmaları ise yüzde 75 kurumlar, yüzde 100 katma değer vergisi istisnasına tabi.

Hamiline Yazılı Anonim Şirket Pay Senetlerinin Devri
Nama yazılı payların aksine, anonim ortaklıklar hamiline yazılı payların devrini kısıtlayamaz. Bu kapsamda, hamiline yazılı paylarda tam bir devir serbestisi söz konusu olmaktadır. TTK 489 uyarınca hamiline yazılı payların devri, şirket ve üçüncü kişiler hakkında, ancak zilyetliğin geçirilmesi ile hüküm ifade eder. Dolayısıyla, hamiline yazılı payların devredilmesi için, pay senetlerinin zilyetliğinin devralana geçirilmesi gerekmektedir.

Senede Bağlanmamış Anonim Şirket Paylarının Devri
Anonim şirketlerde, bedeli tamamen ödenmiş ve senede bağlanmamış olan payların, başka bir ifadeyle çıplak payların devri Türk Borçlar Kanunun 183 üncü ve devamındaki maddelerde düzenlenmiş bulunan ‘alacağın temliki’ hükümlerine tabi olarak gerçekleştirilir. Buna göre, devrin geçerli olarak yapılabilmesi için yazılı bir alacağın temliki sözleşmesinin varlığı şarttır. Buna karşılık çıplak payların bedeli tamamen ödenmemiş ise alacağın temliki hükümlerine ilave olarak ‘borcun nakli’ hükümlerinin de uygulanması
icap etmektedir. Zira bu ihtimalde, devri yapan pay sahibi aynı zamanda anonim şirkete karşı borçlu konumundadır.

Son olarak devir işlemleri yapıldıktan sonra, devralanın anonim şirketin pay defterine de kayıt edilmesi gerekir. Esasında bu, devrin geçerliliği için kurucu bir şart olmamakla birlikte, pay devrinin şirkete ve üçüncü kişilere karşı ileri sürülebilmesi için TTK tarafından bir şart olarak öngörülmüştür.
Bilindiği üzere gerçek kişilerin payları senede bağlanmamış yani çıplak pay niteliğinde ise, bu payların elden çıkarılması sonucunda elde ettikleri kazançlar gelir vergisine tabi. Kurumların ise sahip oldukları çıplak payları iki yıldan fazla elde tuttuktan sonra elden çıkarmaları yüzde 75 kurumlar, yüzde 100 katma değer vergisi istisnasına tabi.

Limited Şirket Paylarının Devri
TTK nun 595 inci maddesi hükmü uyarınca ise, Limited şirketlerde esas sermaye payının devri ve devir borcunu doğuran işlemler yazılı şekilde yapılır ve tarafların imzaları noterce onanır. Yine şirket sözleşmesinde aksi öngörülmemişse, esas sermaye payının devri için, ortaklar genel kurulunun onayı şarttır. Devir bu onayla geçerli olur.
Ancak şirket sözleşmesinde başka türlü düzenlenmemişse, ortaklar genel kurulu sebep göstermeksizin onayı reddedebilir. Ayrıca şirket sözleşmesiyle sermaye payının devri her zaman yasaklanabilir.
Buna rağmen şirket sözleşmesi devri yasaklamış veya genel kurul onay vermeyi reddetmişse, ortağın haklı sebeple şirketten çıkma hakkı her zaman saklıdır.
Bilindiği üzere gerçek kişilerin limited şirket ortaklık paylarını elden çıkarmaları sonucunda elde ettikleri kazançlar gelir vergine tabi. Kurumların ise sahip oldukları limited şirket ortaklık paylarını iki yıldan fazla elde tuttuktan sonra elden çıkarmaları ise yüzde 75 kurumlar, yüzde100 katma değer vergisi istisnasına tabi.